Alþjóðlegi safnadagurinn er haldinn 18. maí ár hvert en ICOM, Alþjóðaráð safna, hefur staðið fyrir deginum síðan árið 1977. Framkvæmd dagsins er samstarfsverkefni Íslandsdeildar ICOM og FÍSOS með öflugum stuðningi frá safnaráði og söfnunum í landinu.

Íslandsdeild ICOM, FÍSOS og safnaráð stóðu fyrir málþingi 2024 í aðdraganda Alþjóðlega safnadagsins undir yfirskriftinni Söfn í þágu fræðslu og rannsókna, sem jafnframt var þema safnadagsins árið 2024. Fundarstjóri var Arndís Bergsdóttir fyrir hönd Rannsóknaseturs í safnafræðum.

Málþingið var haldið í Listasafni Reykjavíkur, Kjarvalsstöðum, þriðjudaginn 14. maí kl. 13:00-14:30 en að því loknu voru léttar veitingar og í framhaldi af því var boðið upp á leiðsögn um sýningu Borghildar Óskarsdóttur: Aðgát.

Hér má finna upptöku af málþinginu

Áhrif COVID-19 á safnastarf á Íslandi (2020)

Safnaráð, Félag íslenskra safna og safnmanna og Íslandsdeild ICOM stóðu fyrir könnun á meðal safnstjóra viðurkenndra safna og ríkissafna í maí og júní 2020. Könnunin var um áhrif heimsfaraldurs COVID-19 á safnastarf á Íslandi og var hún jafnframt unnin í samstarfi við höfuðsöfnin þrjú.
The aim was to solicit information about the challenges museums were suddenly facing and to assess the well-being of staff. The Museum Council also wanted to gather information about the operations of the museums, gather data for the Council and partners so that solutions could be found and support increased for museums. In addition, the aim was to provide information to relevant stakeholders, government agencies and other institutions.

48 museums responded to the survey, 43 fully and 5 to some extent, but all participants' responses were used. The results of the survey were compiled in a report that has now been published, "The impact of COVID-19 on museum work in Iceland"The authors of the report are Guðný Dóra Gestsdóttir, Chair of ICOM in Iceland, Helga Maureen Gylfadóttir, Chair of the Association of Icelandic Museums and Collectors, and Þóra Björk Ólafsdóttir, Director of the Museums Council.

It is clear that the impact is felt widely, income from foreign tourists, which normally sustain the special income of many museums in Iceland, has almost completely declined, with foreign tourists accounting for about 621% of museum visitors. In addition to the decline in income, museums have had to deal with closures, changes in plans and working methods, and even staff reductions.

C19-report-END

Skýrsla um stafræna miðlun á söfnum

Árið 2018 vann sérfræðihópur á vegum safnaráðs að sérverkefni safnaráðs um menntunarhlutverk safna með áherslu á stafræna miðlun safna og hvernig stafræn miðlun nýtist í fræðslu og hvert væri hlutverk stafrænnar miðlunar á söfnum.

Safnaráð taldi þörf á að athuga stöðu þessara mála hjá viðurkenndum söfnum, m.a. vegna þeirrar þróunar sem hefur orðið á þessu sviði erlendis. Umræða og mótun stefnu um notkun stafrænnar tækni í miðlun er komin lengra á veg í nágrannalöndum okkar og telur safnaráð að bæði sé mikilvægt að læra af þessari umræðu og taka þátt í henni.

Í sérfræðihópinn voru skipuð Þóra Sigurbjörnsdóttir (ritstjóri sérfræðihópsins) kennari og safnafræðingur hjá Hönnunarsafni Íslands, Dr. Anna Lísa Rúnarsdóttir sviðstjóri hjá Þjóðminjasafni Íslands, Ágústa Kristófersdóttir safnafræðingur og forstöðumaður Hafnarborgar, Tryggvi Thayer verkefnastjóri á menntavísindasviði Háskóla Íslands, Sólrún Harðardóttir kennari, tilnefnd af Náttúruminjasafni Íslands og Þóra Björk Ólafsdóttir framkvæmdastjóra safnaráðs.

The report presents the main findings of a survey sent to accredited museums in March 2018. It briefly reviews issues that affect digital museum education and the dissemination of collections. It also discusses copyright laws in relation to online image publishing, the state of technology in primary schools, and the relationship with the National Curriculum for schools. It also mentions examples of how these issues are handled abroad, for example in the Nordic countries.

DigitalReportPrint version

Museum Council symposium on the educational role of museums and digital media

Í kjölfar útgáfu skýrslu um sama efni stóð safnaráð fyrir málþingi í Safnahúsinu föstudaginn 26. október kl. 14-17 um menntunarhlutverk safna og hvernig stafræn miðlun getur stutt við það.

Aðalfyrirlesari málþingsins var Merete Sanderhoff en hún er sýningastjóri og yfirmaður stafrænnar miðlunar hjá SMK – Statens Museum for Kunst í Kaupmannahöfn, þar sem hún starfar í þágu opins aðgangs og endurnotkunar á stafrænum menningararfi. Hún er vinsæll talsmaður og fundarstjóri á alþjóðlegum ráðstefnum um stafrænan menningararf. Einnig hefur hún unnið að opnum aðgangi/opnu aðgengi í GLAM* samfélaginu, með Sharing is Caring ráðstefnum sem hún hefur mótað. Merete hefur gefið út talsvert af rannsóknum um stafræna notkun í söfnum, meðal annars safnritið Sharing is Caring: Openness and Sharing in the Cultural Heritage Sector. Hún er formaður Europeana Network Association, og situr í ráðgjafarstjórn OpenGLAM.

Aðrir fyrirlesarar voru Ingibjörg Hannesdóttir, verkefnastjóri fræðslu hjá Listasafni Reykjavíkur, Vala Gunnarsdóttir, fagstjóri Sarps, Anna María Þorkelsdóttir kennari og verkefnastjóri og Tryggvi Thayer verkefnastjóri MenntaMiðju hjá menntavísindasviði Háskóla Íslands.

Dagskránni var streymt í beinni útsendingu á Facebook-síðu safnaráðs og er beinn tengill á málþingið fyrir hlé hér and eftir hlé hér.

AGENDA:
14:00    Setning og kynning
14:10     Merete Sanderhoff – What’s the social impact of digitising museums
15:00    Kaffihlé (Sjóminjasafnið í Reykjavík kynnti notkun sýndarveruleikagleraugna á sýningunni Melckmeyt 1659 – fornleifarannsókn neðansjávar.)
15:20    Vala Gunnarsdóttir – Sarpur.is og nýting hans til menntunar
15:40    Ingibjörg Hannesdóttir – Miðlun menningararfsins á tungumáli tækninnar
15:55    Anna María Þorkelsdóttir – Snillismiðjur – 21. aldar hæfni og sköpun gerð skil í grunnskólum
16:35    Tryggvi Thayer – Í takt við hvaða tíma? Litið fram á við í menntun og fræðslu
17:00    Léttar veitingar

*Galleries, Libraries, Archives and Museums

Rannsókn unnin af Rannsóknarsetri í safnafræðum við Háskóla Íslands og Hagfræðistofnun Háskóla Íslands.

Rannsóknasetur í safnafræðum við Háskóla Íslands og Hagfræðistofnun Háskóla Íslands unnu að beiðni safnaráðs rannsókn á samspili safna og ferðaþjónustu á árinu og skiluðu skýrslu með niðurstöðum rannsóknarinnar. Meginmarkmið rannsóknarinnar var að greina stöðu og hagræn áhrif menningartengdrar ferðaþjónustu, með áherslu á söfn og safntengda starfsemi, og að framkvæma viðhorfskannanir meðal hagsmunaaðila á sviði safna og ferðaþjónustu. Í skýrslunni er horft til þriggja þátta; samspils safna og ferðaþjónustu í opinberum gögnum, hagræns framlags safna og safntengdrar starfsemi og loks viðhorfa hagsmunaaðila (menningarfulltrúa, markaðsstofa, aðila í ferðaþjónustu og safna og safntengdrar starfsemi). Rannsóknin varpar ljósi á stöðu og tækifæri til frekari þróunar á sviði safnamála og ferðaþjónustu. Einnig dregur hún fram meginþætti sem eru mikilvægir við árangursríka framkvæmd á safntengdri starfsemi í tengslum við ferðaþjónustu og bendir á vöntun á þekkingu og skilningi meðal hagsmunaaðila. Í skýrslunni eru lagðar fram tillögur um leiðir til frekari þróunar á samspili safna og ferðaþjónustu á komandi árum.

Meginniðurstöður rannsóknarinnar eru þær að verulegur skortur er á að  litið sé sérstaklega til safna og safntengdrar starfsemi í opinberri stefnumótun sem mikilvægra þátttakenda í ferðaþjónustu. Niðurstöður Hagfræðistofnunar benda til þess að umfang safnageirans hafi aukist á síðustu árum, til að mynda hefur safnagestum fjölgað um 90% frá 1996. Ríkisframlög til svokallaðra ferðamannasafna eru yfir milljarður króna á ári en hafa farið lækkandi að raunvirði á síðustu árum. Í fjórum viðhorfskönnunum sem gerðar voru meðal menningarfulltrúa, markaðsstofa, ferðaþjónustuaðila, safna og safntengdrar starfsemi kemur fram að á sama tíma og söfn eru talin mikilvægur þáttur í ferðaþjónustu virðist hlutverk og staða safnanna innan greinarinnar veik. Ferðaþjónustuaðilar virðast ekki nýta fjölbreytni íslenskra safna heldur beina heimsóknum sínum til fárra aðila. Þá mega söfn bæta ýmsa þætti í starfsemi sinni til að koma betur til móts við vaxandi straum ferðafólks. Þótt undanfarin ár hafi verið unnið markvert starf í málefnum ferðaþjónustu og safna skortir grundvöll og heildræna yfirsýn þeirra aðila sem koma að samþættingu beggja málaflokka.

Rannsóknin er sérstaklega miðuð að því að gagnast eftirtöldum aðilum:

• Museum Council
• Public bodies such as ministries and local governments
• Tourism organizations such as the Icelandic Tourist Board and the Icelandic Tourism Administration
• Samtök hagsmunaðila í ferðaþjónustu, s.s. Samtök ferðaþjónustunnar (SAF) og Ferðamálasamtök Íslands
• Iceland Office and regional marketing offices
• Museums and museum-related activities (museum guides, exhibitions and installations)
• Cultural and museum organizations
• Tourism stakeholders such as tour operators and guides
• Educational institutions and students
• Skýrslan Söfn og ferðaþjónusta, unnin af Rannsóknasetri í safnafræðum við Háskóla Íslands og Hagfræðistofnun Háskóla Íslands 2015

ReportSleepAndTravelServicesOct2015

Í kjölfar skýrslu um söfn og ferðaþjónustu var settur á laggirnar vinnuhópur um samspil safna og ferðaþjónustu, í honum sátu:

• Kristjana Rós Guðjohnsen, verkefnastjóri á sviði ferðaþjónustu og skapandi greina hjá Íslandsstofu
• Magnús Karel Hannesson, sviðsstjóri rekstrar- og útgáfusviðs Sambands íslenskra sveitarfélaga
• Sif Jóhannesdóttir, forstöðumaður Menningarmiðstöðvar Þingeyinga
• Þóra Björk Ólafsdóttir, framkvæmdastjóri safnaráðs

Safnaráð, Íslandsstofa og Samband íslenskra sveitarfélaga stóðu að málþingi um söfn og ferðaþjónustu í Safnahúsinu 18. nóvember 2016, þar sem rætt var um hlutverk og stöðu safna og tengdrar starfsemi í íslenskri ferðaþjónustu. Málþingið var styrkt af Þjóðminjasafni Íslands.

Upptöku af málþinginu má sjá here.

Skýrsla um málþing um söfn og ferðaþjónustu

Ritari málþingsins var Sigurlaug Dagsdóttir þjóðfræðingur, meistaranemi í safnafræðum og stundakennari við Háskóla Íslands og vann hún einnig að ritun skýrslu um málþingið og kom skýrslan út í mars 2017, skýrsluna má finna here.

Skýrsla safnaráðs frá 2014: Söfn sem þekkingarmiðstöðvar

Könnun á umfangi og skipulagi rannsókna í íslensku safnastarfi. Skýrslan er unnin að beiðni safnaráðs í þeim tilgangi að kanna umfang og skipulag rannsókna í safnastarfi á Íslandi. Í henni eru reifaðar niðurstöður könnunar sem var lögð fyrir forstöðumenn viðurkenndra safna, auk þess sem fjallað er um rannsóknir og þekkingarsköpun í víðara samhengi.

Markmið safnaráðs er að styðja betur við þennan starfsþátt og skapa vettvang til gagnrýninnar umræðu um rannsóknir, söfnum til framdráttar. Niðurstöður munu nýtast safnaráði til að móta framtíðarsýn á sviðinu auk þess að draga fram mikilvægi og meðvitund um þennan starfsþátt sem einn af burðarstoðum safnastarfs.

Höfundur skýrslunnar er Ólöf Gerður Sigfúsdóttir, mannfræðingur og doktorsnemi í safnafræði við HÍ, forstöðumaður rannsóknaþjónustu LHÍ. Sjá skýrsluna here.

Málþing um rannsóknir safna 2014

Málþing um rannsóknir safna var haldið í Þjóðminjasafninu 6. nóvember 2014. Athyglinni var beint að hlutverki rannsókna í starfi safna og að þætti safna í að efla skilning á þróun og stöðu menningar, lista, náttúru og vísinda með rannsóknum sínum og miðlun þeirra. 

The characteristics of museum research and the academic community's expectations of museums as research institutions were examined.

Olof Gerdur Sigfusdottir, PhD student in Museology at the University of Iceland and Director of Research Services at the University of Iceland: Söfn sem þekkingarmiðstöðvar: Könnun á umfangi og skipulagi rannsókna í íslensku safnastarfi. Skýrsla safnaráðs  kynnt.

Sophie Brown, sérfræðingur frá Kulturstyrelsen í Kaupmannahöfn: On the status of research in museums in Denmark

Sigurdur Gylfi Magnusson, dósent í menningarsögu við Hugvísindasvið Háskóla Íslands með aðsetur í Þjóðminjasafni: Time and passion – concepts in university and museum research

Orri Vesteinsson, Professor of Archaeology at the University of Iceland: Archaeological research and museums

Gildi og hlutverk rannsókna í söfnum

• Hilmar Malmquist, director of the Icelandic Museum of Natural History
• Godny Zoega, Head of the Department of Archaeology, Skagfjorden Regional Museum
• Nathalie Jaqueminet, varðveislustjóri í Þjóðminjasafni Íslands

Söfn og miðlun rannsókna

• Harpa Þórsdóttir, forstöðumaður Hönnunarsafns Íslands
• Katrín Gunnarsóttir, Byggðasafni Hafnarfjarðar

Fræðsla fyrir alla – Menntunarhlutverk safna. Staða og stefna 2007

Þann 21. október 2005 stóð safnaráð fyrir málþingi um menntunarhlutverk safna með innlendum og erlendum fyrirlesurum (program). Umræður á málþinginu sýndu fram á mikilvægi þess að unnið yrði að markvissri uppbyggingu þessa þáttar í safnastarfi. Í framhaldi af málþinginu hóf safnaráð undirbúning að skipulagi og framkvæmd heildarstefnu um menntunarhlutverk safna haustið 2006 í samvinnu við breiðan hóp safnmanna. Afrakstur þeirrar vinnu er skýrslan Fræðsla fyrir alla sem kom út árið 2007.

Fræðsla fyrir alla I
Fræðsla fyrir alla II